Uyku, birçok ailenin sıklıkla karşılaştıkları bir durum olsa da bu süreç otizm tanısı almış bireylerde biraz daha farklı işlemektedir. Otizmli çocuklar geceleri öfke nöbeti geçirebilmektedirler. Bu nokta da problem davranış geliştiren süreçlere bir göz atmamızda her zaman yarar vardır. Çocuğunuzun bu davranışı göstermeden önceki süreci dikkatlice gözden geçirmemiz gerekmektedir. Uykudan uyanmadan önce bir şey mutlaka onu rahatsız etmektedir. Bir ses, koku, ışık vs. Otizmli çocuklarımızın duyularının bizlerden daha hassas olduğunu unutmamalı bizlerin alışık olduğu bir ses, ışık ya da başka bir uyarana onlar için içinden çıkılmaz bir girdap gibi gelebilir ve bu öfke nöbetlerini tetiklerken bizler ortada neden bile bulamayabiliriz. Bu nedenle çocuklarımızı sıklıkla gözlemlemeli çevresel uyaranlarda gösterdikleri tepkileri kontrol etmeliyiz hatta bu süreçleri bizler bir fırsat öğretimi sürecine sokarak denemeler yapıp hassas oldukları noktaları tespit edebilir ve problem davranışları azaltabiliriz.
Otizm tanısı almış çocuklarımızda günlük hayatınızda gösterdiğiniz hassaslık aynı şekilde gece de devam etmeli gece uykularınızdaki sıkıntınızı bir haftalık gözlem kaydı tutarak çevredeki uyaranları göz önünde bulundurduğunuzda uyku problemin çıktığı anı, ne kadar süre devam ettiğini ve sonrasında çocuğunuzu farkında olmadan ödüllendirmeniz bu süreci uzatabilir. Bu nedenle gözlem yaptığınızda mümkün olduğu kadar tepkisiz yaklaşmalı sadece süreci gözlemleyip ardından çocuğunuzu ödüllendirmemeniz gerekmektedir. Tabi ki herhangi bir sarılmanın bile bir ödül olduğunu düşünürsek çocuğunuzun problem davranışının ardından onun hoşuna giden herhangi bir tepki, yiyecek, nesne vs. bir ödül olarak algılayarak problem davranışın devamını getiren en önemli bir basamak haline getirir.
Uyku problemini örneklersek, her gece ağlayarak uyanan bir çocuğun aylarca hiçbir ilaç ve çözümler işe yaramazken gözlem kaydının tutulmasının ardından çocuğun ezana tepki verdiği gözlemlenmiş ve ardından gece uykularında ve günlük yaşamında ezan sesi sürekli farklı seslerde dinlettirilip eğitim basamaklandırıldığında uyku probleminin ortadan kalktığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle otizmli çocuklarımızın uyku problemlerini çözmemiz için öncelikle olarak gözlemleyerek çevresel etkenlere dikkat etmemiz gerekmekte ve gözlemlerimizin ardından sebebi bulduğumuz anda problem davranışı ortaya çıkartan sebep üzerinde çalışmalarımızı yapıp uyku probleminin üstesinden gelebilirsiniz. Sizlere önerdiğimiz bu formül ile sadece uyku problemini değil gün içerisinde çıkan problem davranışları da azaltabilirsiniz. Çocuklarımızın çevresel etmenlere nasıl tepkiler verdiğini bulmak aslında problem davranışlarını çözümlemek bizlerin ellerinde.
Gözde ERDOĞAN ŞAHENK
