Çocuğunuzun ilk bir yılı çok önemli bir süreçtir. Bu dönemde her geçen gün çocuğunuz hızlı bir gelişim sürecinden geçer. Bu süreci anne-babanın değerlendirebilmesi ve çocuğunuzun gelişimsel olarak akranları ile paralel bir gelişimsel takvime sahip olması önemlidir. Geçtiğimiz günlerde çocuğunuzun 0-6 aylık gelişimsel sürecini değerlendirmek için makale dizisinin devamı olan 6-12 ay Çocuğunun Gelişimsel Takibi yazı dizimi bu nedenle önem taşır. 6-12 aylık dönemde çocuğunuzun nöro-gelişimsel olarak desteklenmesi ve değerlendirmesi için annelerin dikkat etmesi gereken bazı noktalar vardır. Çocuğun gelişimsel süreci her zaman bir bütün olarak değerlendirilse de gelişim alanları ile gelişimin her yönü ayrı ayrı incelenmektedir.
Kişisel Sosyal Gelişimi
Bu dönemde bebeğinizin algıları daha gelişmiş ve algılarını dışa yönlendirirler.
Bebeğiniz eşya ve oyuncaklarını göstermeye başlar. Bu süreçte bebeğinizin gösterdiği eşyaların isimlerini söyleyerek nesnelerin isimlerini öğretebilirsiniz.
Bebeğinize bay bay yapmayı öğretin. Eve gelen kişilerde bunu tekrarlayın ve gerektiğinde fiziksel yardım ile bay bay yapmayı bebeğinize öğretin.
Basit saklambaç ve ce-e oyunları oynayın. Bu süreç bebeğiniz ile olan iletişiminizi güçlendirir. “Ce-e” oyunu bebeğinizi nesnenin kaybolmadığını da göstererek güven ilişkinizi güçlendirecektir.
El çırpma, karşılıklı top oynama, araba sürme oyunları oynayabilir gerektiğinde fiziksel yardım ile ona bu oyunları oynamasında yardımcı olabilirsiniz.
Bu dönemde bebeğiniz elindeki nesne ya da oyuncağı yere atmak isteyecektir. Ona engel olmayın. Attığı nesneyi araması için ona izin verin. Burada attığı nesnenin orada olup olmadığını kontrol etmektedir.
Attığı nesneler kırılan ya da bozulan bir nesne olmamasına dikkat edin.
Bebeğinizin attığı nesneleri ona kızmadan sabırla ona tekrar geri vermelisiniz.
Bebeğinizin ilgisi çevresinde olması nedeniyle evinizde eşyaları, dolap içlerini, çekmeceleri merak edecektir. Onun bu keşif sürecinde mutlaka ona fırsat vermelisiniz. Evinizde bebeğinizin ulaşacağı yerlerde kırılacak eşya ya da zarar görebileceği eşyaların yerlerini üst raflara ya da yüksek dolap içlerine yerleştirin. Bebeğinizin keşfedeceği dolaplara ise attığında ya da dağıttığında sorun olmayarak eşyaları yerleştirdiğinde ona keşif özgürlüğünü de gönül rahatlığı ile vermiş olacaksınız.
Bebeğinizin eline plastik bir bardak ya da biberonunu eline verin ve onu tutması ve ağzına götürme çabalarını gözlemleyin. Gerektiğinde yardımcı olun.
Bebeğinizin kaşık ya da çatala alışması için ona uygun plastik ve yumuşak malzemeden yapılmış kaşık ve çatal verin.
Bebeğinize her zaman ismi ile hitap edin ve dönüp size bakıp bakmadığını kontrol edin.
Bebeğinize hareket alanları yaratın ve orayı çeşitli oyuncaklar ve ilgisini çekecek sesli oyuncaklar, nesne kitapları, farklı zemin materyalleri ile çeşitlendirin.
Bebeğinize ufak hedefler koyarak o hedefe ulaşmasını isteyin.
Bebeğinizin ev dışındaki yaşama alışması ve farklı birçok uyarana alışması için sıklıkla dışarıya çıkarın, parka götürün.
Dışarıya çıktığında yabancılara, seslere alışması daha kolaylaşacaktır.
Çocuğunuzun sizinle iletişim kurmasında yalnızca vücut dilini kullanması onu anlamanız için yeterli olmamalıdır. Bebeğiniz sizden bir şey istediğinde onun ses çıkarmasını da isteyin.
Bebeğiniz ile olan iletişiminizde ona sunacağınız 20 – 30 saniyelik zaman dilimi farklı iletişim yöntemlerini de keşfetmesini sağlayacaktır.
Bebeğiniz emekleme döneminde iken basit kaçma-kovalamaca oyunları oynayın. Bu oyunlar hem sosyal he de hareket gelişimini destekleyecektir.
Bebeğinizin emeklemesiyle beraber yürümeye geçiş sürecinde hareketlenmesi söz konusudur. Bu süreçte bebeğinizin çevreye olan ilgisi ve gelişimsel süreçte yeni beceri kazanımında onu desteklemeniz ve onay vermeniz çok önemlidir. Cezalardan kaçının. “HAYIR” kelimesini söylemekten kaçının. Bebeğinizin sizin destek ve ilginize ihtiyacı var. Bu dönemde ve çocuğunuzun her döneminde onun davranışlarını övün ve destekleyin.
Bebeğinizin hareket alanlarını genişletin ve evin genel şeklini değiştirmeseniz de ona zarar verebilecek eşyaları bir süreliğine ortadan kaldırın.
Bebeğiniz için tehlike olabilecek durum ve nesneleri görebilmek adına evinizi zaman zaman emekleyerek gezin.
Bebeğinizi başka bebeklerle ve farklı insanlarla sıklıkla bir araya getirin.
Zihinsel- Dil Gelişimi
Bebeğiniz 8. Ayına geldiğinde her iki elinde birden nesne tutabilirler. Bebeğinizin rahatça kavrayabileceği nesneleri önüne koyarak iki eliyle tutturun.
Ellerinize aldığınız nesnelerle siz de model olabilir hatta al-ver oyunu oynayabilirsiniz.
Bebeğiniz 9. Aya geldiğinde ise artık elindeki nesneyi elden ele geçirebilmektedir. Elindeki nesneyi elden ele geçirebilmesi için onun avucuna sığacak ve kavrayabileceği nesnelere verin. Onunla elden ele geçirme oyunu oynayarak hem bebeğinize model olup hem de bebeğinizin bu beceriyi kazanımında onu desteklemiş olursunuz.
Bebeğiniz 10. Aydan itibaren kıskaç hareketi yapmaya başlar. Bebeğinizin önüne kuru üzüm ya da bisküvi parçası koyarak onu almasını bekleyin. Herhangi bir yutma tehlikesine karşı bebeğinizin yanında durmalısınız.
Bu dönemde bebeğiniz ile sar sar makarayı oyunu oynayabilirsiniz. Dışarıdan alacağınız ya da sizin yapabileceğiniz marakaslar ile farklı sesler üretebilirsiniz.
Değişik oyuncak ve hayvan seslerini sıklıkla tekrar edin. Tekrar ettiğiniz seslerin ikileme olmasına dikkat edin. İlk olarak bebeğiniz ikilemeli sesleri kolaylıkla öğrenir. “ tak tak, hav hav vb.”
Bebekler bir yaşına geldiklerinde vücut kısımlarını tanımaya başlar. Bu dönemde vücut kısımlarını şarkılar ile ona öğretin.
Bebeğiniz bir yaşına geldiğinde evinizde yaşayan kişileri tanımaya başlar. İsmini söylediğiniz kişileri göstermesini isteyebilir ya da fotoğraflara birlikte bakarak oradan gösterebilirsiniz.
Bebeğiniz 6. Ayından itibaren resimlere karşı ilgi duyar. Onunla ilk sözlük kitaplarından yararlanarak ona nesneleri öğretebilirsiniz.
Bebeğinizin nesne devamlılığı kazanımı için bu dönemde oyuncaklarını onun görebileceği şekilde saklamalı ve onun oyuncağını bulmasını istemelisiniz.
Bebeğiniz ile bu dönemde doldurma- boşaltma oyunları oynayabilirsiniz.
El göz iş birliğini destekleyici oyunlar bebekler için önemlidir. Birlikte simit gibi oltası delik küçük tahta ya da plastik oyuncakları bir çubuğa geçirmeyi deneyin.
Çevrede kedi, köpek, kuş sesi duyunca bebeğinizin dikkatini bunlara çekin ve “bak kedi” şeklinde ona açıklama yapın.
Bebeğinize tekerlemeler ve şarkılar söyleyin.
Bebeğinizle her zaman düzgün cümlelerle konuşun.
Hareket Gelişimi
Bebeğinizin oturma becerilerini geliştirmeye ihtiyacı vardır. Bu nedenle bebeğiniz uyanık olduğu zamanlarda yerde veya güvenli bir mama sandalyesinde oturtun.
Bebeğiniz 7. Ayına girdiğinde artık bir nesneye uzanabilir. Onun uzanabileceği nesneleri biraz uzağına koyarak bebeğinizin o nesneye uzanmasını bekleyin.
Bebeğinizi yüz üstü yatırın ve önüne renkli, sesli ve onun ilgisini çekebilecek oyuncaklar koyarak onun yüzüstü pozisyonda o oyuncaklarla ilgisini çekmeye çalışın.
Bebeğinizin emekleme ve yürümeye hazırlandığı bu dönemde bebeğinizi yürütece koymayın. Erken dönemde yürüteç kullanımı yürümeyi geciktirebilir.
Bebeğinizin hareket gelişimini desteklemek için koltuk ya da eşyalara tutunarak ayakta durmasını sağlayın.
Bebeğiniz 11. Ayına geldiğinde koltukların üzerine onun sevdiği ve ilgilendiği oyuncaklar koyarak onun oyuncağı alması için onu cesaretlendirin ve gerektiğinde fiziksel yardım kullanın.
6-12 Aylık Bebeklerin Takip Çizelgesi
Konuşunca gülerek tepki verir.
Küçük nesneleri ki parmağıyla kavrar.
Yere düşen oyuncakları başını eğerek yerde arar.
Bir elinden diğerine nesneyi geçirir.
İki elindeki küçük oyuncakları birbirine vurur.
Yüzükoyun yatarken göğsü ile birlikte yerden başını kaldırır.
Eline verilen yiyeceği yer.
Bay bay yapar.
El çırpar.
İsteklerini ağlamadan hareketle ya da sesle belirtir.
Da-da-da gibi tek heceli sesleri çıkarır.
Öpücük-öksürük… seslerini taklit eder.
10-12. Aylarda tek kelimeleri söyleyebilir.
8. Ayda desteksiz oturur.
Yatarken kendiliğinden oturmaya geçebilir.
Tutunarak ayakta durur.
Sıralar.
*Bebeğiniz yukarıdaki davranışlardan en az birini yapmıyorsa doktora başvurun.
Hiçbir zaman unutulmamalıdır ki bir bebek dünyaya geldiği andan itibaren tüm hayatını önce anne sonra babası kaplar. Siz çocuğunuzun hayatını ne kadar çeşitlendirir ve renklendirirseniz gelişimine de o kadar katkıda bulunursunuz. Sağlıklı ebeveynlerle sağlıklı nesillere…
Gözde ERDOĞAN ŞAHENK
